Gemiddelde leestijd: 9 minuten

Fijn dat je er weer bent! Als dit de eerste blog is die je van mij leest: welkom!

In mijn vorige blogs heb ik onderwerpen aangestipt zoals overgevoeligheid, denk- en leerstrategieën, en waarom (hoogbegaafde) meisjes vaak minder goed herkend worden. Het lijkt dat veel (vermoedelijk) hoogbegaafde kinderen en volwassenen hebben te maken gehad met (school)trauma, maar het wordt vaak niet erkend of besproken. Regelmatig kom ik het onderwerp tegen onder andere op fora waar ouders hun ervaring delen. Ook over (verschillende) therapieën worden wisselende ervaringen gedeeld. Het werd dus hoog tijd om hier dieper in te duiken! In deze blog vertel ik je meer over wanneer we spreken van een trauma, waarom therapieën zoals EMDR soms niet effectief zijn voor (vermoedelijk) hoogbegaafden en welke therapieën wél kunnen helpen om (school)trauma te verwerken.

Afbeelding: trauma heeft effect op het brein

Omdat het zo'n kwetsbaar en complex onderwerp is, ben ik in gesprek gegaan met Irene van der Schaar van 3D Flow – Brainspotting + ISTPD. Irene is een veelzijdige en ervaren professional met een eigen praktijk in Rotterdam die gespecialiseerd is in Brainspotting + ISTDP. Dit is een innovatieve combinatie van methodes waarmee onverwerkte negatieve ervaringen alsnog verwerkt worden, waar we natuurlijk later in deze blog meer over lezen! Als ervaringsdeskundige; zelf (zeer) hoogbegaafd en moeder van drie (zeer) hoogbegaafde kinderen, is zij de perfecte gesprekspartner voor dit onderwerp.

Ik begon het gesprek met de vraag: "Wanneer spreken we van een schooltrauma?" en stuitte meteen op mijn eigen kortzichtige denkwijze 😉.

Deel deze blog!

Wanneer spreek je van een trauma?

Irene legde uit: trauma is iedere negatieve ervaring die, om wat voor reden dan ook, niet verwerkt is en dus nog in het lichaam is achtergebleven. Iedere ervaring die we meemaken, wordt òf verwerkt, òf “weggemaakt”. Wanneer het niet verwerkt kan worden, omdat daar geen steun of ruimte voor is, maakt het lichaam het “weg”. Dan zit het nog in het lichaam, als het ware onder het tapijt, waar het steeds opnieuw geraakt (getriggerd) kan worden. Dit geeft spanning, kost energie en kan uiteindelijk tot uiteenlopende klachten leiden. Want onder het tapijt is natuurlijk niet weg.

Vergelijk het met een kind dat huilt: je kan zeggen dat het niet mag huilen of het proberen af te leiden, maar de enige manier om het fundamenteel te laten stoppen en zich goed te voelen, is verwerking.

Irene gaf een mooie metafoor: "Als een kind huilt of zich “moeilijk” gedraagt, is er iets."

Dit herinnert ons eraan dat kinderen altijd naar volwassenen kijken voor steun en geruststelling. Zoals bij een huilende baby. Het is vanzelfsprekend dat we als volwassenen die baby troosten en de oorzaak van het huilen onderzoeken. Maar wanneer een ouder of leerkracht geconfronteerd wordt met ‘moeilijk’ gedrag van een kind, wordt vaak niet dezelfde open blik gehanteerd. We vergeten dan vaak om samen met het kind naar de oorzaak van het gedrag te zoeken en ervan uit te gaan dat het gedrag een reden heeft. Een kind zal nooit moeilijk doen om jou te irriteren, maar omdat het ergens last van heeft. Als je uitgaat van dit perspectief, zul je de volgende keer mogelijk anders reageren.

Nu we duidelijker hebben wanneer je kunt spreken van een trauma en hoe het zich in het lichaam kan vastzetten, kunnen we een veelvoorkomende behandelingsmethode voor onder de loep nemen: EMDR.

Wat is EMDR en waarom werkt dit niet altijd bij (vermoedelijk) hoogbegaafden?

Bij EMDR ligt de focus meestal op één of twee specifieke beelden, terwijl trauma vaak bestaat uit meerdere, verspreide herinneringen en een complexiteit van emoties en gedachten. Dit maakt EMDR niet altijd de beste optie voor hoogbegaafden, die vaak de diepte van hun gevoelens op een andere manier ervaren dan anderen. Bovendien zijn hoogbegaafden vaak bijzonder goed in het geven van sociaal wenselijke antwoorden, waardoor ze de therapeut kunnen geruststellen zonder hun trauma daadwerkelijk te verwerken. Als laatste is het werkgeheugen van een hoogbegaafde persoon doorgaans sterk, waardoor het voor de therapeut soms een uitdaging kan zijn om alle emotionele lading effectief te verwerken in de gestructureerde aanpak van EMDR.

Daarom kan het voor hoogbegaafden nodig zijn om een benadering te kiezen die beter aansluit bij hun specifieke behoeften en de dieper liggende lagen van hun trauma bereikt. In plaats van zich alleen te richten op herinneringen, kan het nodig zijn om het lichaam zelf te betrekken in het helingsproces – iets waar Brainspotting bijvoorbeeld uitstekend op aansluit.

Wat dan wel?!

Irene begeleidt (hoogbegaafde) kinderen en hun ouders met trauma door middel van een therapie genaamd Brainspotting, in combinatie met ISTDP (Intensieve Kortdurende Dynamische Psychotherapie). De kracht van deze combinatie ligt in het feit dat ISTDP helpt om bewust te worden van de onderliggende belemmerende patronen (zoals terugtrekken, afsluiten of moeilijk gedrag). Deze patronen blokkeren het verwerkingsproces. Wanneer je je hiervan bewust wordt, kunnen ze worden doorbroken, waardoor de onderliggende emoties en trauma's eindelijk verwerkt kunnen worden. Brainspotting richt zich vervolgens op het fysieke en emotionele proces van verwerking, waardoor het trauma effectief losgelaten kan worden en het kind zich beter gaat voelen.

In plaats van het cognitieve denken te gebruiken, richt Brainspotting zich op de fysieke en emotionele beleving van wat ons blokkeert en maakt daarbij - net als EMDR - gebruik van de oriëntatiereflex van de ogen. Dit helpt om het cognitieve denken te omzeilen en ons volledig in het moment te laten zijn. Dit is precies waarom brainspotting vaak effectiever is voor hoogbegaafden, die een verhoogd bewustzijn ervaren. Door het denken te omzeilen en in te zoomen op wat je daadwerkelijk ervaart of voelt, kan het trauma doorbroken worden. Bovendien bevindt het trauma bij hoogbegaafde kinderen zich vaak in de fijnere details.

Daarom is een gedetailleerde benadering zoals Brainspotting veel effectiever dan EMDR. Brainspotting helpt niet alleen om belemmeringen te overwinnen, maar versterkt ook positieve gevoelens zoals kracht en vertrouwen, die zich uitbreiden naar andere gebieden van het  leven.

Conclusie:

Trauma is iets persoonlijks. Wat voor de één een kleine gebeurtenis lijkt, kan voor de ander ingrijpend zijn. Het is belangrijk om dit te erkennen, vooral voor hoogbegaafde kinderen die vaak de diepte van hun gevoelens ervaren, maar daar niet altijd de ruimte voor krijgen. Als jij of je kind te maken heeft met (school)trauma, is het essentieel om de therapieën te vinden die het beste aansluiten bij de specifieke behoeften van een hoogbegaafde persoon. EMDR is niet altijd de oplossing, maar technieken zoals Brainspotting, die het zenuwstelsel en de diepere lagen van het brein aanspreken, kunnen vaak veel effectiever zijn. Onthoud: jouw ervaring, jouw waarheid. Twijfel daar nooit aan. Je bent niet alleen in dit proces. Als jij of je kind te maken heeft met trauma, is het belangrijk om de juiste behandeling te vinden die aansluit bij jouw unieke ervaring. Wat voor de ene persoon werkt, hoeft niet voor de andere te werken, en dat is oké. Het belangrijkste is om je eigen pad naar herstel te vinden.