Ontdek waarom Hoogbegaafde Meisjes minder goed worden herkent
Gemiddelde leestijd: 5 minuten
Wat fijn dat je er weer bent en dat je in deze drukke decembermaand de tijd neemt om mijn blog te lezen! In de blog van twee weken geleden ging het over wat het begrip hoogbegaafdheid inhoudt en hoe de wetenschap daar nog geen eenduidige conclusie over heeft. Dit maakt het (h)erkennen van hoogbegaafdheid zo ingewikkeld. Misschien merk je dat je kind, leerling of zelfs jijzelf op een andere manier denkt of leert dan anderen om je heen. Dat kan soms een behoorlijk eenzaam gevoel geven.
Misschien voel je intuïtief aan dat er iets anders aan de hand is – dat sommige mensen moeiteloos door het leven bewegen, terwijl jij of anderen met bepaalde uitdagingen worstelen, of dat er andere interesses of gedragingen aan de oppervlakte komen. Het kan dan moeilijk zijn om te begrijpen wat iemand écht nodig heeft, vooral als deze talenten niet onmiddellijk zichtbaar zijn.
Dit is de dagelijkse kost voor veel ouders en leerkrachten. Daarom duiken we in deze blog dieper in het herkennen van hoogbegaafde kinderen, met een bijzondere focus op hoogbegaafde meisjes. Het is essentieel om deze kinderen te zien en hen de juiste ondersteuning te bieden. We onderzoeken hoe je hoogbegaafdheid kunt signaleren, en waarom hoogbegaafde meisjes vaak later (h)erkend worden dan jongens.
Deel deze blog!
Herkennen van Hoogbegaafde Meisjes
Afbeelding: Gesingaleerd als (hoog)begaafd. Onderzoeksresultaten uit (on)gezien van Scaliq
Uit recent onderzoek van Femke Hovinga en SCALIQ blijkt dat bijna twee derde van de meisjes met een zeer hoog IQ niet herkend word als hoogbegaafd. Dit onthult een ernstig probleem: de onvoldoende herkenning van hoogbegaafde meisjes in het onderwijs. Maar waarom gebeurt dit? Wat maakt dat deze meisjes vaak niet op de radar van hun leerkrachten verschijnen?
Een groot deel van de verklaring ligt in maatschappelijke percepties en verwachtingen. Van jongs af aan leren meisjes zich vaak aan te passen aan de verwachtingen van hun omgeving.
Ze worden geacht braaf, stil en netjes te zijn, met als gevolg dat hun talenten vaak over het hoofd worden gezien. Dit maakt dat hoogbegaafde meisjes zich kunnen maskeren – ze passen zich als het ware aan zoals een kameleon in een zak Skittels, en verdwijnen hierdoor vaak in de massa. Ze zijn (extreem) goed in het camoufleren van hun talenten om maar bij de groep te horen. Want hun (uitzonderlijke) capaciteiten passen niet altijd binnen het beeld dat we van meisjes hebben.
Hoogbegaafde meisjes kunnen hierdoor een enorme druk voelen om te voldoen aan deze externe verwachtingen, wat hen op jonge leeftijd al in de valstrik van 'niet opvallen' en faalangst kan lokken. Ze krijgen hierdoor niet altijd de uitdaging die ze nodig hebben, omdat hun hoogbegaafdheid niet zichtbaar is.
Verschil in herkenning tussen jongens en meisjes
Hoogbegaafde jongens worden sneller gesignaleerd dan meisjes, al is het daar ook in minder van de helft van de gevallen. Dit komt deels door gedragsverschillen: jongens zijn vaak drukker en zichtbaarder in de klas of werkomgeving. Ze vallen op door hun fysieke energie en uitgesproken gedrag, wat hen eerder in beeld brengt bij anderen. Maar paradoxaal genoeg kan ditzelfde gedrag ervoor zorgen dat ze niet altijd op de juiste manier worden beoordeeld.
Jongens die als druk of impulsief worden gezien, krijgen vaker de diagnose AD(H)D dan dat ze worden gescreend op hoogbegaafdheid. Wanneer dit gedrag echter voortkomt uit onderprikkeling (door gebrek aan uitdaging), kan dat zorgen voor een onterechte diagnose.
Afbeelding: Schooladviezen cognitief excellente leerlingen
Dit betekent niet dat alle hoogbegaafde jongens als ADHD-gevallen worden bestempeld, maar het is wel een belangrijke oorzaak van misdiagnoses en onderschatting van hun echte capaciteiten. In sommige gevallen blijkt later dat deze jongens daadwerkelijk hoogbegaafd zijn, maar dan pas na een verwarrend en langdurig traject.
Dit contrast tussen hoe jongens en meisjes worden gezien, benadrukt het belang van een bredere kijk op hoogbegaafdheid, zodat we niet alleen letten op gedrag, maar ook op cognitieve capaciteiten die niet altijd aan de oppervlakte of schoolprestaties zichtbaar zijn.
De zes profielen van Neihart en Betts
Om het verschil in gedrag beter te begrijpen maak ik in deze blog gebruik van de profielen van Neihart en Betts. Dit zijn twee vooraanstaande onderzoekers op het gebied van hoogbegaafdheid. Zij identificeerden zes profielen van hoogbegaafde mensen, die we kunnen gebruiken om deze personen te herkennen – let op, dit is geen diagnostisch instrument. Ook kan iemand op de ene plek meer in het ene profiel passen en op een andere plek in een ander profiel. Hieronder een overzicht:
Afbeelding: infographic van zes profielen van hoogbegaafdheid
De succesvol aangepaste
Mensen die zich in dit profiel herkennen passen zich aan aan de verwachtingen van hun omgeving. Ze vermijden risico’s en kiezen voor veiligheid. Ze vragen vaak bevestiging van anderen en kunnen faalangst ervaren.
Onderduikend
Mensen in dit profiel willen graag bij de groep horen en doen hun best om niet anders te zijn. Ze passen zich aan wat anderen doen en vermijden extra uitdaging. Dit kan leiden tot onzekerheid.
Uitdagend creatief
Dit profiel omvat mensen die de grenzen opzoeken. Ze hebben een scherp gevoel voor onrechtvaardigheid en raken snel verveeld als hun interesses niet worden aangesproken. Creatieve, uitdagende mensen hebben vaak veel energie en zijn niet bang om (kritische) vragen te stellen.
Weinig verrijkende omgeving / Onderpresteerders
In dit profiel is er een groot verschil tussen het (verborgen) potentieel en daadwerkelijke prestaties, vaak beïnvloed door omgevingsfactoren.
Autonoom-zelfsturend
Deze mensen werken zelfstandig, nemen risico’s en uitdagingen aan en hebben een sterke 'growth mindset'. Ze geloven in hun vermogen om te leren van tegenslagen.
De persoon met verhoogd risico
Deze mensen hebben het vertrouwen in zichzelf verloren, wat kan leiden tot uitputting, terugtrekking of zelfs psychische klachten.
Het belang van de juiste ondersteuning
Hoewel het ideale profiel vaak het autonome, zelfsturende profiel is, bevindt slechts een klein percentage van de hoogbegaafden zich zonder gerichte begeleiding in dit profiel. Het meeste potentieel ligt vaak verborgen in de andere profielen. Met de juiste ondersteuning kan iemand zich ontwikkelen naar dit autonome zelfsturende profiel, waarin ze niet alleen hun hoogbegaafdheid kunnen benutten, maar ook hun persoonlijke groei bevorderen.
Met de juiste begeleiding krijgen zowel jongens (die vaak als creatief en uitdagend worden gezien) als meisjes (die vaker de kenmerken van succesvol aangepast of onderduikend gedrag vertonen) de kans om te bloeien. Het is belangrijk te begrijpen dat iedereen, ongeacht het profiel, de kans moet krijgen om zich te ontwikkelen en zijn/haar volledige potentieel te benutten. Houdt bij in acht neming van de profielen voor ogen dat er altijd uitzonderingen zijn die de regel bevestigen.
Wat kun je doen?
Een effectieve manier om hoogbegaafdheid – en meisjes in het bijzonder – beter te herkennen, is door gebruik te maken van objectieve en taal-onafhankelijke signaleringsinstrumenten. Deze instrumenten kunnen helpen om percepties te objectiveren en ervoor te zorgen dat iedereen de juiste ondersteuning en uitdaging krijgt. Maar wat kunnen we concreet doen om hoogbegaafdheid bij meisjes beter te signaleren en ondersteunen?
De gevolgen van onvoldoende herkenning is het risico op onderpresteren. Het is belangrijk dat hoogbegaafde mensen de juiste uitdaging krijgen, zodat ze zich kunnen blijven ontwikkelen. Hieronder zijn enkele tips.
Signaleren:
- Veilige ruimte bieden: Zorg voor een omgeving waarin mensen zich vrij voelen om hun talenten te tonen. Dit helpt bij het ontdekken van hun unieke denk- en leerstijl.
- Let op tekenen van creativiteit: Denk hierbij niet aan hoe goed iemand kan tekenen, knippen of plakken maar ook aan een eindeloze stroom van vragen, originele ideeën en het vermogen om verbanden te leggen die anderen niet zien.
- Observeer groepsgedrag: Zijn ze initiatiefnemer, brengen ze originele ideeën naar voren, of zoeken ze naar extra uitdagingen buiten het reguliere context.
Steun bieden
- Zelfontdekking stimuleren: Geef mensen de ruimte om hun eigen interesses na te jagen en zelfstandige projecten aan te gaan
- Perfectionisme aanpakken: Help hen omgaan met perfectionisme door hen aan te moedigen zich te concentreren op het leerproces in plaats van alleen op het resultaat.
Specifieke benaderingen
- Ruimte voor autonomie: Laat mensen keuzes maken in hun (leer)proces, zodat hun intrinsieke motivatie wordt vergroot.
- Uitdagingen bieden die aansluiten bij hun interesses: Dit voorkomt verveling en zorgt ervoor dat ze hun potentieel kunnen ontwikkelen.
Conclusie:
Het is van groot belang dat we hoogbegaafdheid leren herkennen en signaleren. Door beter te kijken en te luisteren naar de unieke behoeften van hoogbegaafde mensen, kunnen we hen de juiste ondersteuning en uitdaging bieden. In deze blog hebben we gekeken naar de profielen van Neihart en Betts en besproken waarom hoogbegaafde meisjes vaak minder snel zichtbaar zijn. Uit onderzoek blijkt dat het gedrag van hoogbegaafde meisjes zich anders kan uiten dan dat van jongens, wat kan bijdragen aan hun onzichtbaarheid. Jongens vertonen vaker externaliserend gedrag, terwijl meisjes vaak internaliserend gedrag laten zien. Dit verschil in gedragsuitingen wordt mede beïnvloed door biologische en hormonale factoren. Bij meisjes kan dit ertoe leiden dat ze zich aanpassen aan hun omgeving, zichzelf onzichtbaar maken en soms zelfs gaan onderpresteren, waardoor hun hoogbegaafdheid minder snel wordt opgemerkt.
Met de juiste ondersteuning, kunnen zowel jongens als meisjes de kans krijgen om te bloeien. Als ouder, leerkracht of zorgprofessional is het belangrijk om actief betrokken te zijn bij het herkennen van hoogbegaafdheid en het ondersteunen van de ontwikkeling van deze kinderen. Denk je dat iemand in je omgeving hoogbegaafd is? Ga het gesprek aan met een deskundige. Samen kunnen we ervoor zorgen dat deze mensen zich volledig kunnen ontwikkelen en hun volledige potentieel bereiken.
Meer informatie over hoogbegaafdheid en hoe je de signalen kunt herkennen, is beschikbaar via verschillende bronnen. Neem de tijd om je kennis te vergroten en de juiste stappen te zetten.
Hopelijk hebben jullie weer genoten van deze blog.
Liefs en tot de volgende!
Nicolette
P.S. Gezien de feestdagen die nu voor de deur staan, zal de nieuwe blog pas in 2025 verschijnen. Fijne feestdagen!
© 2024 Nicolette Teeler. Alle rechten voorbehouden. Dit werk mag niet zonder schriftelijke toestemming worden gereproduceerd of verspreid.
Deze blog is met de uiterste zorg en liefde tot stand gekomen. Hierbij heb ik mijn inspiratie gehaald uit boeken, podcasts en eigen ervaringen.
Foto's en ander beeldmateriaal zijn uit openbare bronnen of eigen archief en mogen op geen manier gekopieerd, gedownload of gebruikt worden zonder toestemming.