Hoogbegaafdheid;

hoe herken je het en wat kun je doen?

Gemiddelde leestijd: 5 minuten

0 stemmen

Wat fijn dat je er weer bent! In mijn vorige blog deelde ik mijn persoonlijke reis naar het ontdekken van de rol van hoogbegaafdheid binnen ons gezin. Vandaag wil ik dieper ingaan op hoe je hoogbegaafdheid kunt herkennen. Misschien herken je het gevoel dat jij, je kind of je leerling op een andere manier leert of denkt dan anderen. Of heb je weleens moeite om een kletspraatje op gang te krijgen? Misschien voel je je wel ontzettend moe na een weekend vol activiteiten, terwijl anderen er juist energie van lijken te krijgen.

Als je jezelf in een of meer van deze situaties herkent, dan zou hoogbegaafdheid wel eens een rol kunnen spelen.

Deel deze blog!

Hoogbegaafdheid: Wat is het?

De wetenschap is altijd in ontwikkeling, en ons begrip over hoogbegaafdheid is geen uitzondering daarop. Vroeger dachten we bij hoogbegaafdheid vooral aan mensen die uitblinken in leren, vaak gemeten aan een hoog IQ. Maar tegenwoordig weten we dat hoogbegaafdheid veel breder is. Het is een complex samenspel van verschillende capaciteiten, zoals intellectuele gaven, creatief denkvermogen en emotionele intensiteit. Dit betekent dat iemand met (kenmerken van) hoogbegaafdheid niet alleen snel leert, maar ook anders denkt, dieper reflecteert op zijn of haar emoties, en vaak behoefte heeft aan veel ruimte voor zelfstandigheid en persoonlijke ontwikkeling.

Afbeelding: hoogbegaafdheidsmodel van Renzulli/Monks

Toch bestaat er nog geen eenduidige definitie van hoogbegaafdheid. Er bestaan verschillende modellen die proberen te verklaren wat hoogbegaafdheid precies inhoudt. De bekendste daarvan zijn die van Renzulli en Tessa Kieboom, en tegenwoordig wordt ook het model van Gagné veelgebruikt. Wat deze modellen met elkaar gemeen hebben, is dat hoogbegaafdheid meer is dan alleen academische prestaties. Het is een combinatie van aangeboren talent, specifieke persoonlijkheidskenmerken en de invloed van de omgeving. Daarom spreken we tegenwoordig steeds meer van ontwikkelingspotentie of hoogbegaafdheidspotentie, in plaats van enkel van hoogbegaafdheid. Dit helpt ons te begrijpen dat hoogbegaafdheid zich niet altijd uit in schoolresultaten of leerprestaties!

Hoe kun je hoogbegaafdheid herkennen?

Hoogbegaafdheid kan zich op veel verschillende manieren uiten, waardoor het vaak niet meteen duidelijk is. Mensen met (kenmerken van) hoogbegaafdheid vallen niet altijd op door hoge cijfers of bijzonder snelle leerprestaties. De kenmerken zijn vaak subtieler en kunnen op verschillende manieren tot uiting komen.

Kenmerken van hoogbegaafdheid

Afbeelding: diverse manieren waarop hoogbegaafdheid zich kan uiten

- Hoge mate van nieuwsgierigheid:

Mensen met (kenmerken van) hoogbegaafdheid stellen vaak veel vragen en willen alles weten over de wereld om hen heen. Ze zijn gefascineerd door complexe concepten en willen altijd dieper graven dan oppervlakkige antwoorden. "Gewoon daarom" is geen antwoord waar ze genoegen mee nemen.

- Complexe of creatieve denkprocessen:

Hoogbegaafde mensen benaderen problemen vaak vanuit meerdere invalshoeken. Ze denken abstract en leggen snel verbanden die niet altijd voor de hand liggen. Dit stelt hen in staat om op eigen wijze tot oplossingen te komen.

- Intense emoties:

Hoogbegaafde mensen ervaren emoties vaak intenser dan anderen. Dit kan zich uiten in een diepe passie voor hun interesses, maar ook in frustratie of verdriet als iets niet lukt of niet gaat zoals gedacht. Ze hebben vaak een sterk rechtvaardigheidsgevoel en kunnen zich zeer bewust zijn van de gevoelens van anderen of de sfeer die ergens heerst.

- Kritisch ingesteld:

Veel hoogbegaafde mensen stellen hoge eisen aan zichzelf. Dit kan leiden tot perfectionisme of uitstelgedrag, omdat ze bang zijn om niet aan hun eigen verwachtingen te voldoen.

- Sterke behoefte aan autonomie:

Omdat ze sneller leren dan anderen, willen hoogbegaafde mensen vaak zelfstandig werken. Als ze zich niet genoeg uitgedaagd voelen, kunnen ze zich vervelen of zelfs verzetten tegen schoolwerk of andere routineuze taken.

Overlap met AD(H)D en Autisme

Het is belangrijk te weten dat sommige gedragskenmerken die passen bij hoogbegaafdheid, ook overeenkomsten kunnen vertonen met ontwikkelingsstoornissen zoals AD(H)D (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) of autisme. Dit hoeft niet te betekenen dat het automatisch om één van deze diagnoses gaat, maar het maakt wel duidelijk dat de symptomen soms kunnen overlappen.

Daarom is het cruciaal om te erkennen dat de kenmerken van hoogbegaafdheid zich niet altijd op een ‘typische’ manier uiten. Een deskundige, zoals een psycholoog, therapeut of specialist in hoogbegaafdheid, kan helpen om een duidelijk onderscheid te maken en te zorgen voor de juiste ondersteuning.

Afbeelding: Overlap tussen Hoogbegaafdheid, AD(H)D en Autisme

Herkennen in het dagelijks leven

In het dagelijks leven kunnen de kenmerken van hoogbegaafdheid zich op verschillende manieren uiten:

Op school: Een hoogbegaafd kind kan de lesstof snel begrijpen, maar zich tegelijkertijd vervelen als de uitdaging niet groot genoeg is. Dit kan leiden tot frustratie, afleiding of zelfs een gebrek aan motivatie.

In sociale situaties: Mensen met (kenmerken van) hoogbegaafdheid hebben vaak een andere manier van denken en kunnen daardoor moeilijker aansluiting vinden bij anderen. Ze stellen vaak diepgaande vragen en vinden het daarom niet altijd makkelijk om oppervlakkige gesprekken te voeren.

Thuis: Je kunt merken dat iemand met (kenmerken van) hoogbegaafdheid meer tijd nodig heeft om zich te concentreren op activiteiten die hem of haar niet interesseren, terwijl ze zich juist kunnen verliezen in onderwerpen waar ze wel passie voor hebben. Tegelijkertijd kunnen ze snel uitgeput raken door te veel prikkels of druk.

Wat kun je doen als je hoogbegaafdheid vermoedt?

Zoals uit bovenstaande informatie wel is gebleken kan het herkennen van hoogbegaafdheid lastig zijn, vooral omdat de kenmerken subtiel kunnen zijn en zich op verschillende manieren uiten. Het is dan ook niet altijd gemakkelijk om direct actie te ondernemen of de juiste hulp te vinden.

Erkenning en begrip zijn de eerste stappen. Dit betekent dat je zowel bij jezelf als bij anderen in je omgeving meer bewustzijn creëert. Als er mogelijk sprake is van hoogbegaafdheid, is het belangrijk om deze eigenschappen niet te snel te labelen. Dit vraagt om geduld, zelfreflectie en open gesprekken met betrokkenen.

Daarnaast is het essentieel om een uitdagende omgeving te creëren. Dit geldt niet alleen voor kinderen, maar zeker ook voor volwassenen. In een school- of werkomgeving kan dit betekenen dat je de uitdaging verhoogt door bijvoorbeeld uitdagende projecten aan te bieden. Wees alert dat er ook ruimte is voor autonomie en zelfsturing in dagelijkse taken. Het belangrijkste is om hierover met elkaar in gesprek te gaan met alle betrokkenen, zodat je samen kunt zoeken naar manieren om de juiste steun en uitdagingen te bieden.

Tot slot kan deskundige hulp van een psycholoog, hoogbegaafdheidspecialist of coach een belangrijke rol spelen in het proces. Deze professionals kunnen niet alleen helpen om hoogbegaafdheid nauwkeuriger te identificeren, maar ook ondersteunen bij het omgaan met de emotionele en psychologische aspecten die hiermee gepaard kunnen gaan. Zij kunnen inzicht geven in de persoonlijke ontwikkeling en helpen bij het vinden van een evenwichtige en stimulerende omgeving.

Mijn ervaring

Hoewel de ervaring van hoogbegaafdheid voor iedereen uniek is, merk ik bij veel mensen die ik ontmoet dat het proces van zelfbegrip vaak een reis is. Er zijn momenten van frustratie en onzekerheid, maar ook van diepe voldoening en succes. Ook voor onszelf en onze kinderen was het een proces van zoeken, ontdekken en leren, waarbij deskundige hulp uiteindelijk een cruciale rol speelde in het vinden van de juiste ondersteuning en de juiste balans.

Het belangrijkste wat ik heb geleerd, is dat het soms even kan duren voordat je de juiste ondersteuning en omgeving hebt gevonden. En zelfs wanneer je denkt dat je die hebt gevonden, blijft het belangrijk om met een open blik te blijven kijken naar wat er nodig is om steeds weer verder te groeien en ontwikkelen.

Conclusie

Het herkennen van hoogbegaafdheid is geen eenvoudig proces, vooral omdat het zich op verschillende manieren kan uiten. De kenmerken zijn vaak subtiel en kunnen gemakkelijk over het hoofd worden gezien. Toch is het van groot belang om het proces van erkenning en begrip te starten, zowel voor jezelf als voor anderen.

Als je vermoedt dat iemand hoogbegaafd is, vraagt dit om rust en een geduldige aanpak. Geef ruimte voor zelfreflectie en open gesprekken, en zorg voor een uitdagende omgeving die mentaal en emotioneel stimulerend is. Zoek deskundige hulp wanneer nodig om te zorgen voor de juiste begeleiding en ondersteuning.

Hoogbegaafdheid is niet alleen een kwestie van intellect. Het is een samenspel van gaven, behoeften en uitdagingen die zowel individuele als omgevingsfactoren beïnvloeden. Het is een pad dat we samen kunnen bewandelen, met de juiste steun, ruimte en begrip.

Heb jij ooit te maken gehad met hoogbegaafdheid in jouw omgeving? Wat heeft jou geholpen om de juiste steun en begeleiding te vinden? Deel je gedachten en ervaringen – samen kunnen we elkaar helpen om meer inzicht te krijgen in dit complexe maar prachtige proces van ontwikkeling.

Hopelijk hebben jullie genoten van deze blog.

Liefs en tot de volgende!

Deze blog is met de uiterste zorg en liefde tot stand gekomen. Hierbij heb ik mijn inspiratie gehaald uit boeken, podcasts en eigen ervaringen.

Foto's en ander beeldmateriaal zijn uit openbare bronnen of eigen archief en mogen op geen manier gekopieerd, gedownload of gebruikt worden zonder toestemming.